Mehmet Emin Resulzade Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde düzenlenen panelle anıldı. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve İzmir Azerbaycan Derneği (İZAZDER) iş birliğinde “Bir Kez Yükselen Bayrak Bir Daha İnmez: Mehmet Emin Resulzade” başlıklı panel gerçekleştirildi. Panelde Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurucusu ve Türk Dünyasının önde gelen aydınlarından birisi olan Mehmet Emin Resulzade’nin Türk Dünyası’na katkıları, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve Resulzade’nin Azerbaycan’ın bağımsızlığı için verdiği çabalar konuşuldu.
EÜ Edebiyat Fakültesi Türk Lisanı ve Edebiyatı Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yılmaz Özkaya’nın başkanlığını üstlendiği panele konuşmacı olarak; EÜ Edebiyat Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yavuz Akpınar, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Selçuk Türkyılmaz ve “Türkiye’de Bir Millet ve Hak Yolcusu Mehmet Emin Resulzade” isimli kitabın muharriri Dilgam Ahmed katıldı.
Panelin açılış konuşmasını gerçekleştiren İzmir Azerbaycan Derneği Başkanı Perviz Altay, “Hepinizi Derneğimiz ismine hürmet ve sevgiyle selamlıyorum. Bugün, Azerbaycan halkının gönlünde, Azerbaycan tarihinde çok değerli bir yere sahip olan Mehmet Emin Resulzade’yi anacağız. Azerbaycan’ımız, onun fikirleri temeliyle kurulmuştur. Sivil toplum teşkilatlarının son devirlerde bilimsel çalışmalara çok az yer verdiklerini görüyoruz. Bizler de bilimsel çalışmalara değer vererek bu usul etkinliklere daha fazla yer verip üniversitelerimiz ile birlikte toplumumuzu aydınlatmaya, bu fikirleri aşılamaya devam edeceğiz. Yeterli bir panel geçirmenizi temenni ediyorum” dedi.
“Şii-Sünni ayrımının sona ermesinde Resulzade’nin değerli hissesi var”
Mehmet Emin Resulzade’nin Sünni-Şii ayrılığının sona ermesindeki rolü ile ilgili konuşan EÜ Edebiyat Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yavuz Akpınar, “Şah İsmail, Alevi Türkmenleri etrafına topladı. Bu Alevi Türkmenleri eski Türk devlet gelenekleri içerisinde Şah İsmail’e bir pir olarak bağlandılar. Safevi Devleti, Şah İsmail tarafından kurulduğunda onun yanına geçtiler. Anadolu’dan birçok Türkmen aile İran’a geçti. Şah İsmail bir Alevi devleti kurdu. Ancak çok geçmeden Osmanlı Devleti, Mısır’ı aldı, halifeliği Türkiye’ye getirdi ve din aslına dayalı bir devletin gelenekleri, Yavuz Sultan Selim tarafından atıldı. Şah İsmail’in oğlu Şah Abbas, vaktinde Alevilikten Caferiliğe geçildi. Böylece Türk tarihinde Şiilik ve Sünnilik diye dini bir arbede oluştu. Bugün şayet bu Şiilik-Sünnilik ihtilafları Türklük nazarında ortadan kaldırıldıysa bunda Mehmet Emin Resulzade’nin büyük bir hissesi var. Tahminen Azerbaycan Cumhuriyeti’ni kurmasından da büyük hissesi vardır. Zira bu ayrılık bizi senelerce mahvetti” diye konuştu.
Mehmet Emin Resulzade’nin hayatı ile ilgili anekdotlar paylaşan müellif Dilgam Ahmed, “Resulzade, 1918 yılında Türkiye’ye iki sefer Batum ve Trabzon konferansları nedeniyle gelmiştir. Bu periyotta Resulzade’nin Trabzon Konferansındaki vazifesi aslında tercümanlıktı. Lakin daha sonra Batum Konferansı’nın sonunda artık Azerbaycan temsilcisiydi. Türkiye ile imzalanan 4 Haziran 1918 tarihindeki birinci mutabakatın altında da Resulzade’nin imzası vardı. Resulzade, 1918 yılının Haziran ayından Ekim ayının sonuna kadar İstanbul’da kaldı. Azerbaycan Cumhuriyeti kurulmuştu ancak cumhuriyeti dünyada tanıtmak gerekiyordu. İstanbul’da büyük devletlerin büyükelçileri vardı. Seslerini buradan daha uygun duyurabileceklerdi. Ondan ötürü Resulzade’in başkanlığında bir heyet kuruldu ve bu heyet gazetelere mülakatlar verdi. Birebir vakitte Sultan VI. Mehmet ile görüştü. Kendisi ordayken vefat eden Sultan V. Mehmet’in cenaze merasimine katıldılar. Resulzade’nin bu görüşmeleri son derece değerli oldu ve Kafkas İslam Ordusu’nun kurulması, Bakü’nün kurtarılması ve Azerbaycan’ın fiilen bağımsızlığını kazanması bu faaliyetin sonucuydu. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin işgalinden sonra Resulzade’nin iki yıllık Moskova ve sürgün hayatı vardır. Daha sonra 1922 yılının Eylül ayından itibaren kaçış planı gerçekleştirilmiş ve nihayetinde Finlandiya’ya gitmiş, daha sonra Berlin, Paris üzerinden 1922 yılının Aralık aynın ikinci yarısından itibaren İstanbul’a gelmiştir. 1922-1930 yılları ortasında birinci periyot muhacirlik hayatı olan Resulzade’nin bu devri ile ilgili Türk arşivinde kıymetli evraklar açıklanmıştır. Bu dokümanlardan görüyoruz ki Resulzade, İstanbul’a geldiği vakit yeni Türk Hükümeti ile münasebetler kurmaya çalışmış ve Avrupa ile görüşmüştür” diye konuştu.
“Azerbaycan’ın bağımsızlık fikrini geleceğe taşıdı”
Resulzade’nin kaleme aldığı yazılar ile ilgili konuşan Doç. Dr. Selçuk Türkyılmaz “Resulzade’nin yazılarını, baştan sona kadar muhakkak bir emel doğrultusunda yazdığını görüyoruz. Yeni Kafkasya dergisi 1923’ten itibaren çıkıyor. 1927’e dek de sürüyor. 1928’de de Azeri Türk Dergisi çıkıyor. Onun, milliyetçi bir bakış açısına sahip olmasını ön plana koyarak hangi edebi akıma mensup olabileceği ile ilgili başımda pek çok soru oluştu. Yalnızca bir yazı yazmak gayesiyle değil, Azerbaycan fikrini, Azerbaycan’ın bağımsızlık fikrini ebediyen ayakta tutma ve geleceğe taşıma isteğini yazılarında görüyoruz” dedi.
Panelin akabinde konuşmacılara iştirak dokümanı takdim edildi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
